مقدمه
در ﺗﺮجمه ی ﻣﺘﻮن ادﺑﯽ ﯾﺎ ﻣﺘﻮﻧﯽ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ادﺑﯽ دارﻧﺪ، ﻣﺴـﺌﻠﮥ ﺳـﺒﮏ ترجمه متن، اﻫﻤﯿـﺖ ﺑﺴـﯿﺎری دارد. ﺑﺮﺧﯽ اﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺗﺮﺟﻤـﮥ ﻣﺘـﻮن ادﺑـﯽ ر ا ﺗﺎﺣـﺪ ﺑـﺎزآﻓﺮﯾﻨﯽ ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﻓﺮو ﻣﯽﮐﺎﻫﻨﺪ. ﻧﺨﺴﺖ، ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﺳﺒﮏ ﭼﯿﺴﺖ؟
ﺳﺒﮏ ﺷﯿﻮه ی ﺑﯿﺎن اﺳﺖ .اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮه ی ﺑﯿﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻠﻤﺎت، ﻟﺤﻦ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻧﺤﻮی ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد. ﻫﺮ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﺻﻮرت ﻫﺎی زﺑﺎﻧﯽ ﻣﺤﺪودی را ﮐﻪ دراﺧﺘﯿـﺎر دارد، اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و اﻧﺘﺨـﺎب او، ﺳـﺒﮏ او را ﻣﯽ ﺳﺎزد. در ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺘﻮن ﺗﺮﺟﻤﻪ تخصصی ﺷﺪه ﻻزم اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺳﺒﮏ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﯾﺎ ﺳـﺒﮏ ﻣـﺘﻦ ﺗـﺄﻟﯿﻔﯽ و ﺳـﺒﮏ ﻣﺘﺮﺟﻢ حرفه ای ﯾﺎ ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه، ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﻢ.
ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ ﺗﺄﻟﯿﻔﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از اﻧﺘﺨﺎبﻫـﺎی زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ، ﻋﯿﻨﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر ﺑﺮﺧﯽ از اﻓﺮاد، اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺎ ﺑﻪ واژﮔـﺎن ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ اﺑﺰارﻫﺎی زﺑﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮی را ﻧﯿـﺰ در ﺑﺮﻣـﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ. ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎی زﺑﺎﻧﯽ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از :
1. شیوه ی تقطیع متن به اجزای کوچکتر و شیوه ی نقطـه گـذاری. شـیوه تقطیـع، ریـتم مـتن را تعیین می‌کند و با مسائلی از قبیل اندازه اجزا، همپایگی و وابستگی بندها، تکیه و غیره سـر و کار دارد.
2. برجستگی : یعنی تأکید بر یکی از اجزای جمله. ازنظر لیچ و شورت، این برجستگی بـه طرق مختلف ایجاد می‌شود؛ ازجمله اصل نحوی همپایگی و وابسـتگی، سـاختارهای تاکیـدی، تکیه و غیره
3. نظم و توالی اجزای جمله
4. انسجام کلامی: به شیوه های ربط میان عناصر سازنده جمله و متن برمی گردد.
تعریف سبک ترجمه و یکدستی سبک ترجمه
و اﻣﺎ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺳﺒﮏ ﭼﯿﺴﺖ؟
ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺳﺒﮏ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ درک آن ﺳـﺎده اﺳـﺖ. اﻣـﺎ ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﻣﺼﺪاق آن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ. ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻧﻮشته ﻫﺮﮐﺲ، ﺳﺒﮏ او را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درک، ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ، ﺗﺠﺮﺑﻪ و داﻧﺶ زﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﺘﻨﯽ را ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ، آﯾـﺎ ﻣـﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻓﺮد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻟﺰوﻣﺎً ﺳـﺒﮑﯽ ﯾﮑﺪﺳـﺖ دارد؟ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺳﺒﮏ را ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﻼﮐﯽ ﻣﯽﺳﻨﺠﻨﺪ؟
ﻗﻀﺎوت درﺑﺎره ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﺷـﺪه از اﯾـﻦ ﻫـﻢ دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ. ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه را ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﻼﮐﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻨﺠﯿﺪ؟ ﺑﺎ ﻣﻼک ﺳﺒﮏ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﯾـﺎ ﺑﺎ ﻣﻼک ﺳﺒﮏ ﻣﺘﺮﺟﻢ؟ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، ﺳﺒﮑﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮑﺪﺳﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﮐﻪ در آن اﻧﺘﺨـﺎب ﻫـﺎی ﻣﺘـﺮﺟﻢ ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻧﺎنوشته ی زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ازﻧﻈﺮ ﻓﺮدی ﮐـﻪ اﻫـﻞ زﺑـﺎن اﺳـﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ.
ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ، اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ﻣﺘﺮﺟﻢ در دو ﺳﻄﺢ ﯾﺎد ﺷﺪه در ﺑـﺎﻻ، ﺧـﻼف اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮدی ﮐﻪ اﻫﻞ زﺑﺎن اﺳﺖ، ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﭘﺲ، ﻣﻼک ﻣﺎ ﺑﺮای ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺳﺒﮏ قضاوت داور است و داور ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺴﻠﻂ دارد و ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﺟﻤﻠـﻪ ﭼـﻪ رواﺑﻄـﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ رواﺑﻄﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ.
اﮐﻨﻮن ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺑﺮﺳﺪ؟ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ، آﯾـﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ را اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ؟ آﯾﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺳﺒﮑﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺰﻧﺪ؟ ﯾﻌﻨﯽ رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳـﺎزﻧﺪة ﺟﻤﻠـﻪ را ﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﮥ ﻣﯿﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪة ﺟﻤﻠـﮥ اﺻـﻠﯽ ، ﺑﻠﮑـﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي راﺑﻄـﻪ ای ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل و ﻣﻮرداﻧﺘﻈﺎر در زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ؟
ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﺮجمه ﻣﺘﻮن ادﺑـﯽ و ﻣﺘـﻮﻧﯽ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ ادﺑﯽ دارﻧﺪ، از ﺟﻤﻠﻪ ترجمه ﻗﺮآن، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺒﮑﯽ ﯾﮑﺪﺳﺖ را ﺑﻪﮐﺎر ﮔﯿﺮد و ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ را آنﭼﻨﺎن ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﻣﺘﻨﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨـﺪ .ﺑـﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی روش ارﺗﺒـﺎﻃﯽ ﯾـﺎ روش ﻏﺮاﺑﺖ زدا در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺘﻨﯽ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ. ﻣﺘﻨﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﻪ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ آن ﺑـﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎی زﺑـﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺮﻋﮑﺲ، ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑـﻪ ﻧﺎﭼـﺎر، ﻣﺘﻨﯽ ﻫﺎﯾﺒﺮﯾﺪ ﯾﺎ دوﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ و دوﮔﺎﻧﮕﯽ ﺳﺒﮑﯽ در آن اﻣﺮی اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳـﺖ. ﻣﺘـﺮﺟﻢ ﻓﻘـﻂ آﻧﺠﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺘﻘﻼل ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﺎره ای ﻧﺪارد. وﻟﯽ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫﺎی ﺳﺒﮑﯽ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ را ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ، ﻣﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺮدان دﻗﯿـﻖ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫﺎی ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﯿﺰ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺮاﺳﺎس وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻋﺮﻓﯽ زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.
نتیجه
نتیجه ی اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﺮای ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ کیست، ﻗﺒﻞ ازدﺳﺖﺑـﺮدن ﺑـﻪ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻻزم اﺳـﺖ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﮐـﺪام روش را ﺑـﺮای ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨـﺪ و ﺑـﻪ آن وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﺪ.
در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻣـﻮرد ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ، ﻣـﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪﺷﺪه ﻣﺘﻨﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﺳﺒﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
ترجمه چیست؟ اصول ترجمه انواع ترجمه فرهنگ و ترجمه پیشینه ترجمه در ایران ماهیت تعادل در ترجمه اهمیت یکدستی سبک در ترجمه پردازش زبان های طبیعی ترجمه شفاهی و کتبی